Qarpız niyə bahadır?
Son günlər ölkədə qarpızın qiyməti artıb.
1news.az-ın APA-ya istinadən verdiyi xəbərə görə, əgər yayın ilk ayının son günlərində bu mövsümü məhsulu 30-40 qəpiyə almaq mümkün idisə, artıq bu gün qarpız bazar və marketlərin piştaxtalarında 55-60 qəpiyə təqdim edilir.
“Ərzaq məhsullarının tədarükü və təchizatı” ASC-nin mətbuat katibi Nicat Nəsirli bildirib ki, bir neçə gündür qarpız-yemiş mövsümünün tez sovulacağı, qiymətinin isə kəskin bahalaşacağı haqda ajiotaj yaranıb: "Bu söz-söhbəti qarpız satanların daha çox yayması adamda “süni qiymət artımına cəhd” kimi fikir yaradır. Lakin vəziyyətin təhlili başqa qənaətə gəlməyə əsas verir. Son günlər qiymətlərdə yüksəlmə müşahidə edilir, sahələrdə qarpızın topdansatış qiyməti 0,30-0,40 qəpik, paytaxtın iri satış mərkəzlərində (“Meyvəli bazarı”nda) isə 0,55-0,60 qəpikdir”.
Onun sözlərinə görə, qiymət artımı müvəqqəti xarakter daşıyır: “Hazırda satışda olan məhsul örtükaltında yetişdirilib, təxminən bir həftədən sonra açıq sahədə qarpız yetişəcək. Açıq sahədə qarpız kütləvi yetişdiyi üçün iyulun sonu - avqustun əvvəlləri qiymətlərin sabitləşməsini görəcəyik. Bu gün satışda olan məhsulun böyük əksəriyyəti Salyandan gəlir. Əslində, qarpızın təbii yolla yetişmə dövrü avqust ayıdır”.
O, bahalaşmanın əsas səbəbi kimi havaların kəskin isti keçməsi və bu məhsula olan tələbatın dəfələrlə artması, tələblə təklif arasında balansın pozulmasını göstərir: “Əsas qarpız istehsalçısı olan Sabirabadda bostan mövsümü uğursuz olub, ötən ilə nisbətən sahələr azalıb. Adətən, Sabirabad qarpızı iyulun sonu- avqustun əvvəllərinə qədər bazarlarda “hökmranlığını” qoruyurdusa, artıq iyulun birinci ongünlüyündə yığımı başa çatıb. Digər qarpız-yemiş istehsalçısı olan Bərdə, Ağcabədi, Zərdab, Kürdəmir, İmişlidə isə qarpız gec yetişdiyi üçün bazarda boşluq yaranıb və qiymətlərə təsir edib. Hazırda da davam edən kəskin istilər bostan sahələrinin məhsuldarlığına ciddi ziyan vurub, vaxtında suvarma imkanı olmadığı üçün sahələrdə yanma, tağların az bar verməsi müşahidə edilir”.
O, qiymət artımının digər səbəbini qarpız-yemiş sahələrinin azalması ilə izah edir: "Məsələn, 2008-ci ildə 22 min hektarda əkilmişdirsə, 2016-cı ildə 18 min hektara düşüb. Düzdü, məhsuldarlıq yüksəkdir (180 sentiner). Demək ki, bostan əkininə marağın azalmasının digər səbəbləri də var. İki il ərzində qarpızın ümumi istehsal həcmi 364 min tondan 350 min tona enib”.
N.Nəsirli həmçinin qeyd edib ki, qarpız-yemiş yeganə məhsuldur ki, nə idxalda, nə də ixracda rol oynamır: “Cüzi həcmdə xaricə satırıq, elə o qədər də alırıq. Hər bir azərbaycanlı ildə indiki istehsal həcminə görə 36 kq qarpız yeyir”.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Mətbuat Xidmətinin rəhbəri Anar Hüseynov da son zamanlar sosial mediada bazarda qarpızın qiymətinin bahalaşması ciddi müzakirə olunduğunu bildirib. O, bununla bağlı nazirliyə olan müraciətlərə, ünvanlanan suallara cavab olaraq bildirib ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi nəinki qarpızın, ümumiyyətlə heç bir məhsulun qiymətinin müəyyən olunmasında iştirak etmir.
Onun sözlərinə görə, liberal iqtisadiyyatlarda bazarda qiymətlər tələb-təklif əsasında formalaşır: “Nazirlik olaraq bizim missiyamız fermerləri hansı məhsulun əkilib - becərilməsi ilə bağlı məlumatlandırmaq, tövsiyə vermək, aqrotexniki qulluq qaydaları ilə bağlı maarifləndirmək, fitosanitar xidmət göstərməkdir. Qarpızın bahalaşması səbəblərinə gəldikdə, bir neçə səbəb var. Kənd təsərrüfatı mütəxəssislərinin fikrincə, bahalaşma ənənəvi problemlə bağlıdır - fermerlərimiz hələ də tələb-təklif qanunlarına uyğunlaşa bilmirlər. Hamımız bilirik ki, hər il hansısa məhsulun qiyməti əvvəlki illə müqayisədə baha, ya ucuz olur. Bu il bazarda hansı məhsul baha olubsa, əksər fermerlər sanki sözləşmiş kimi gələn il həmin məhsuldan əkirlər, nəticədə bazarda məhsul bollaşır və qiymətlər aşağı düşür. Yaxud, bu il ucuz olan məhsulu gələn il əkmirlər, nəticədə bazarda həmin məhsul bahalaşır”.
A.Hüseynovun fikrincə, bu prosesdən ən çox əziyyət çəkən təbii ki fermerlər özləridir: “Qarpızın bu il bahalaşmasının səbəblərindən biri budur. Səbəblər əslində çoxdur – daha çox gəlir gətirən texniki bitkilərin becərilməsinə marağın artması, yayın quraq keçməsi və s. Bu problemlər məsələn, Bərdə, Ağcabədi, Zərdab, Kürdəmir və İmişlidə qarpızın gec yetişməsinə səbəb olub, bazarda qıtlığın yaranmasının, qiymətlərin bahalaşmasının səbəblərindən biri də budur. Amma bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, qarpızın və digər kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətinin formalaşmasında Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi heç bir formada iştirak etmir”.
1news.az
